Pozostawiamy pełną dowolność odnośnie form realizacji akcji. Przebieg i poziom zaawansowania można dowolnie dostosować do okoliczności, możliwości, chęci i dostępnego czasu. Niczego nie narzucamy. Przy tak masowej akcji zasady muszą być otwarte. Zachęcamy tylko do dostosowania formy do wieku uczniów i wzięcia pod uwagę, że zawsze są o wiele bardziej dorośli, niż nam się wydaje.
Czytanie
Podstawowy (i najważniejszy) wymiar akcji to zebranie się w wybranym miejscu i wspólne czytanie – na głos lub po cichu. Inne formy nie są obowiązkowe, więc jeżeli w twojej szkole się to sprawdza, nic nie stoi na przeszkodzie, by akcji nie rozbudowywać. Wiele szkół, szczególnie ponadpodstawowych, organizuje po prostu czas wolny, najlepiej na powietrzu, który można wykorzystać na miły relaks, ewentualnie szczerą rozmowę o książkach w kameralnym gronie.
Rodzinny piknik
W poprzednich edycjach była to jedna z najpopularniejszych form. Z tych sprawozdań bił też duży entuzjazm. Proponujemy znaleźć miłe miejsce (park, boisko, polankę), wziąć kocyki, przygotować ewentualne dekoracje, napoje lub przekąski. W wersji dla młodszych uczniów możemy zaprosić chętnych rodziców, dzięki czemu piknik przybierze formę szkolnej rodzinnej imprezy. Starszym dajmy przede wszystkim swobodę. Jeżeli ktoś nie chce czytać, to zamiast zmuszać go do udawania, warto mu szczerze zaproponować zasady zachowywania się.
Piknikowi mogą towarzyszyć atrakcje wymienione poniżej.
Wsłuchiwaliśmy się w szum czytających i próbowaliśmy osiągnąć absolutną ciszę. Czytanie i książki były pochłaniane prawie wszystkimi zmysłami. Dzieci zwracały uwagę, że to pierwsze tego typu doświadczenie w ich życiu. Nigdy nie widziały tylu czytających naraz ludzi. Przyznały też, że nie zdarzyło im się czytać na boisku. Rzadko zabierały też ulubioną książkę do szkoły, bo nie sądziły, że można tak po prostu usiąść i czytać obok kolegi. Dla maluchów najbardziej niezwykły był udział w wydarzeniu obok starszych kolegów z siódmych i ósmych klas.
Konkursy / rywalizacja klas
Akcja jest okazją do ogłoszenia wielu konkursów: na plakat, okładkę książki, hasło (np. oddające to, że młodzież czyta więcej niż dorośli), przebranie, recenzję, inscenizację, kalambury, koncert poetycki (covery popularnych piosenek poetyckich lub hip-hopowych, by udowodnić, że poezja funkcjonuje także współcześnie).
W zależności od rozmachu można je przeprowadzić w różnych formach: ogłosić je wcześniej dla chętnych (jeżeli mamy aktywnych uczniów), a podczas akcji ujawnić wyniki, lub w formie rywalizacji klasowej w trakcie trwania akcji (jeżeli mamy na nią więcej czasu). Wtedy każdy rodzaj konkursu może być zadaniem, które wykonuje klasa podzielona na zespoły według zainteresowań.
Współpraca międzypokoleniowa
W poprzednich edycjach zadziwiały nas entuzjazm i zaangażowanie licealistów w różnych formach, ale zauważyliśmy, że wyjątkowo chwaliliście pomysł spotkania licealistów lub uczniów kl. VI-VIII z dziećmi z przedszkoli lub z kl. I-III z misją zachęcenia ich do czytania. Scenariusz atrakcji mogą wymyślić uczniowie.
Uważamy, że jest to wspaniała forma realizacji spełniająca wiele funkcji.
- Nikt nie przekona dzieci tak jak starsi, w pewien sposób podziwiani licealiści.
- Nic nie przekona licealistów tak jak ich własne słowa do dzieci.
- Niesie to za sobą wiele walorów wychowawczych i buduje wspaniałą atmosferę, którą podkreślaliście w sprawozdaniach.
Quiz
Quiz może być formą konkursu lub rywalizacji międzyklasowej. Przykładowe tematy (lub ich połączenie):
- Z jakiej książki pochodzi ten cytat?;
- Jaką postać literacką opisuję? (np. na podstawie pytań z odpowiedzią „tak” lub „nie”, zadawanych przez uczestników);
- Literackie kalambury.
Gra
Dodatkowe zabawy, raczej dla mniejszej i młodszej grupy. Przykład: stajemy w kółku, osoba podaje dwie liczby: pierwsza to numer strony, druga to linijka tekstu. Wskazana przez nią osoba ma przeczytać dany fragment ze swojej książki i wskazać następną osobę. Numery mogą być także losowane wraz z tajemniczą informacją, co będzie oznaczał przeczytany fragment.
Akcja detektywistyczna
Przeprowadzona w 2018 r. przez ZSZ nr 3 w Ostrołęce. W skrócie: ktoś (np. „groźny” nauczyciel) zakradł się w nocy do biblioteki, ukradł magiczną książkę i gdzieś ją schował, by później niepostrzeżenie ją wynieść i przejąć władzę nad szkołą. Zadaniem uczniów (np. podzielonych na klasy) jest odgadnięcie tytułu i znalezienie książki na podstawie poukrywanych wskazówek. Dla ułatwienia zabawy schowanych książek może być kilka.
Publiczny marsz / wspólne czytanie
W zeszłych latach manifestacje przekonujące, że młodzież czyta więcej, odbyły się w wielu miejscowościach. Uczestnikom towarzyszyły transparenty, hasła, megafony i przebrania. Zazwyczaj placówki łączyły siły, by później spotkać się na rynku, w bibliotece publicznej lub w innym miejscu na wspólne czytanie i dalsze atrakcje. Wydaje nam się, że ta forma sprawdzi się szczególnie w mniejszych miejscowościach, gdzie mijani ludzie będą się częściowo znali z uczniami, co zwróci ich uwagę. Ciekawym elementem było też odwiedzanie ważnych lokalnie miejsc: urzędu gminy, straży pożarnej itp.
Przebrania
W poprzednich edycjach czytali z nami: bohaterowie serii o Mikołajku, Harry Potter (a nawet wielu Harrych), czarodzieje, Pippi i wiele innych. Z doświadczenia wiemy, że to zabawa przede wszystkim dla najmłodszych uczniów i nie należy do niej nikogo zmuszać.
Mobilna biblioteka
W sklepowym wózku lub w formie kuferka z książkami. W ten sposób można wykorzystać czas koncentracji na książkach i zaproponować uczniom najciekawsze pozycje. Książki przydadzą się także tym, którzy zapomną wziąć swoje z domu.
Wspominki
To także forma dla starszych uczniów, którzy mają już co wspominać. Każdy przynosi ulubioną książkę z dzieciństwa i ewentualnie zdjęcie, na którym czyta. Z pewnością przyjemnie będzie odkopać porzucone książki, o których zapomnieli. Ta pozornie banalna formuła doskonale wpisuje się w cel akcji, czyli budowanie pozytywnych skojarzeń z książką. Oczywiście można to łatwo połączyć ze spotkaniem z dziećmi.
Wspólne czytanie na głos
Dodatek do akcji polegający na czytaniu przez wszystkich uczestników swojej książki na głos. Powstaje wtedy nieokreślony gwar, który przy dużej liczbie osób (i zamiłowaniu najmłodszych do krzyczenia) spotka się z entuzjazmem. Czytanie można poprzedzić losowaniem strony i linijki tekstu. Zachęcamy jednak, by nie był to jedyny element wydarzenia.
Wakacje
Skoro ma być miło, możemy wykorzystać motyw zbliżających się wakacji. Tak jak np. SP nr 15 w Wałbrzychu, która w 2018 r. zorganizowała piknik czytelniczy na… plaży. Oczywiście fikcyjnej, znajdującej się na boisku szkolnym, ale z palmami, ręcznikami i parasolami. Motyw możemy wykorzystać też merytorycznie – np. proponując książki na wakacje lub w ogóle promując czytanie w ich trakcie.
Ankiety/ biblioteczne podsumowanie roku
Akcja jest też dobrą okazją do ogłoszenia nagród dla najaktywniejszych czytelników i innych wyróżnień bibliotecznych. Można ją zrealizować na zasadzie bibliotecznego zakończenia roku. Niektóre szkoły przy okazji akcji zbierają informacje od uczniów: na temat ich preferencji literackich lub opinii o bibliotece.
Żywy napis
Od pierwszej edycji jedna z najpopularniejszych form i ciekawa pamiątka do kroniki. Szkoły korzystają z reguły z pomocy rodziców (dron), strażaków (wóz z wysięgnikiem) lub dysponują wysokim budynkiem. Najlepiej jest narysować lub zaznaczyć wcześniej wzór, który chcemy stworzyć. Można poprosić uczniów o założenie koszulek w określonych kolorach.
Biblioteka / kawiarenka uczniów
Wszyscy lubiliśmy bawić się w sklep, więc czemu nie w bibliotekę, księgarnię lub kawiarenkę z książkami? Przygotujmy miejsce, ladę, fotele, no i oczywiście książki. W danym dniu uczniowie mogą mieć dyżury na przerwach i obsługiwać klientów (w kawiarence nie zapomnijmy o napojach i przekąskach). A może pozwolimy uczniom poprowadzić tego dnia prawdziwą bibliotekę? Pomysł raczej dla najmłodszych.
Odgrywanie scenki z książki (np. z bajki)
Nie silmy się na wielki dramat, niech będzie zabawnie. Najlepiej to zrobić wraz z nauczycielami i pracownikami szkoły, którzy mają do siebie dystans. Ten pomysł idealnie zrealizowano kiedyś w SP nr 2 w Inowrocławiu – uczniowie mieli wiele zabawy, oglądając nauczycieli przebranych za postaci z Rzepki.
Medytacja / joga
Ponownie coś dla starszych uczniów, którzy odczują wyciszający, pobudzający uważność wpływ czytania. Podobne funkcje spełniają tak obecnie popularne medytacja i joga. Jeżeli znamy kogoś, kto mógłby poprowadzić takie zajęcia, to na pewno będą ciekawym przeżyciem i doskonałym wstępem do lektury.
Ulubiony cytat
Cytaty to bardzo dobre narzędzie do działań skoncentrowanych wokół czytania. Są łatwe w znalezieniu, dość osobiste (umożliwiają wyrażenie siebie) i często niosą ciekawą myśl lub wartości. Cytaty można wykorzystać m.in. jako hasła na plakatach lub balonach, hasła konkursu, podpowiedzi lub elementy gry.
Czytelniczy flash mob
Uczniowie pojawiają się z książkami w miejscu publicznym. Siadają w różnych miejscach, zaczynają czytać. Nagle wstają i czytają na głos, coraz głośniej (jedną książkę lub różne). To nasza propozycja, ale realizacja może być dowolna. Pamiętajcie jednak, że flash mob to propozycja dość trudna do realizacji. By się udała, miejsce powinno być naprawdę ruchliwe. Akcja musi wywołać zdziwienie u przypadkowych przechodniów. Filmujemy ją z ukrycia.
Pojedynek ulubionych bohaterów literackich
Zabawa łączona z przebieraniem się. Organizujemy pojedynki bohaterów literackich. Na scenę wchodzi np. Harry Potter i Frodo, którzy przechwalają się swoimi zaletami, umiejętnościami i super-mocami, cytują wypowiedzi z książek tak, by przekonać do siebie widownię. Następnie uczniowie głosują, którą postać wybierają. Przy większym rozmachu zabawę można podzielić na etapy w systemie pucharowym z wielkim finałem. Scenariusz idealnie nadaje się do rywalizacji międzyklasowej. Młodszym uczniom przyda się pomoc nauczycieli w przygotowaniu zalet. Jeszcze ciekawiej wypada rywalizacja nawiązująca do cech przeciwnika (kto ma większą moc - Harry czy Frodo, kto jest sprytniejszy - Pippi czy Hermiona?). W ten sposób przyzwyczajamy uczniów do swobodnego posługiwania się kontekstami literackimi. Ci, którzy nie czytają, przekonają się, że wiele tracą. Osoby odgrywające bohaterów literackich muszą dobrze znać książki. Inaczej ich prezentacja nie będzie przekonująca.
Literackie kalambury, czyli kto zgadnie, jaką postacią jestem?
Dodatek do innej formy realizacji. Uczniowie przebierają się za postaci literackie i odgrywają związane z nimi scenki, a reszta zgaduje, kto to jest. W zależności od frekwencji, uczniów można podzielić na drużyny lub mogą zgadywać indywidualnie. W przypadku bardziej oczywistych postaci można zrezygnować z przebrania.
Selfie z książką, sleeveface.
W tym roku zapraszamy uczniów i nauczycieli do publikowania na facebooku i instagramie zdjęć z akcji (najlepiej selfie z książką). Po opublikowaniu ich na którymś z portali proszę dodać hashtag #jakczytam i ustawić grupę odbiorców zdjęcia jako „publiczna". Zdjęcia nie trzeba wrzucać na nasz fanpage. Wystarczy hashtag #jakczytam dodany w opisie zdjęcia, a zdjęcia czytelników z całej Polski będą łatwo dostępne po wpisaniu go w wyszukiwarki facebooka i instagrama.
Wszystkie zdjęcia wezmą udział w losowaniu dodatkowych nagród, a w majowej „Bibliotece w Szkole" znajdzie się plakat promujący tę aktywność wśród uczniów. To najlepsza forma promocji akcji w naturalnym dla młodzieży miejscu. Każde zdjęcie zobaczy grupa znajomych jej autora, a w szerszej skali – setki tysięcy kolejnych osób.
